دانشجوی مقطع دکتری مدیریت راهبردی فضای سایبری دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی
چکیده
فضای مجازی هر روزه شاهد پدیده‌های نوینی است که به شکل بی‌سابقه‌ای بر بخش‌های قابل توجهی از زندگی بشری تأثیر گذاشته است. بررسیهای انجامشده بیانگر آثار مثبت این پدیده‌ها در ارتقای استانداردهای زندگی است، اما هم‌زمان دارای ابعاد آشکار و نهان دیگری نیز می‌باشند که در صورت عدم مواجهه صحیح و عالمانه، چالش‌هایی را به وجود خواهد آورد. حاکمیت‌ها اغلب به دنبال سیاست‌گذاری مؤثرتر در این بخش هستند. ولی هنوز هم توجه حقوقی به این فضا در سطح جهانی ناکافی و در کشورمان بسیار کم است. در این مقاله سعی گردیده تا با بهره‌گیری از الگوها و نظریات حقوقی حاکم بر فضای مجازی، نسبت به شناسایی مؤلفه‌های مناسب قانون‌گذاری در فضای مجازی اقدام و نتیجه در قالب الگویی ارائه گردد. از این رو با بررسی مطالعات مرتبط و همچنین با عنایت به ارکان جهتساز مقررات گذاری فضای مجازی، الگوی مورد نظر تبیین و سپس با رجوع به نظر متخصصین و کمیسازی نظرات واصله از طریق شاخص اجماع، میزان موافقت خبرگان در خصوص هر یک از مؤلفه‌ها و در نهایت کلیت مدل مورد سنجش و نهایتاً مؤلفه‌های مربوطه رتبه‌بندی گردید.
مجموعه نویسندگان (1398)، سالنمای مخاطرات امنیت بین‌المللی ایران، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
جعفری افشین (1398)، حاکمیت بر فضای سایبر از منظر حقوق بین‌الملل و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، مقاله پژوهشی، فصلنامه علمی رهیافت انقلاب اسلامی، سال سیزدهم، شماره 49، صفحه 109 تا 132.
ضیایی، سید یاسر و شکیبنژاد، احسان (1396)، قانون‌گذاری در فضای سایبری، رویکرد حقوق بین‌الملل و حقوق ایران، مجله حقوقی بین‌المللی، دوره سیوچهارم، شماره 57، پاییز، صفحات 247-227.
سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، معاونت راهبردی و توسعه بازار، دفتر سازمان‌های تخصصی بین‌المللی (1398)، مروری بر وضعیت رگولاتوری‌های بخش ICT (سال 2018).
فیروزآبادی، سید ابوالحسن (1399)، تحول در عصر فضای مجازی، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) و پژوهشگاه فضای مجازی، تهران.
کهوند، محمد (1395)،شبکه عنکبوتی، قم، انتشارات ذکری، چاپ اول، ص 29.
حافظنیا، محمدرضا (1394)، جغرافیای سیاسی فضای مجازی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
دفتر بررسیهای حقوق معاونت پژوهش مجلس شورای اسلامی (1379)، واژه‌نامه اصطلاحات حقوقی، شماره مسلسل 5907.
اسماعیلی، محسن و رحمانی خلیل، احسان (1383)، حقوق رسانه‌ها (پایه‌ها، چشم‌انداز و بایسته‌ها)، فصلنامه پژوهش و سنجش، شماره 39 و 40، 101-69.
حسین گندم‌کار، رضا (1395)، مبنا و هدف حقوق؛ فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش‌های فلسفی -کلامی دانشگاه قم، سال نهم، شماره اول.
کاتوزیان، ناصر (1377)، فلسفة حقوق، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1377، ج 1.
جلالی، محمود و توسلی اردکانی، سعید (1398)، ضرورت ایجاد نظام هماهنگ حقوقی بین‌المللی در مقابله با جرائم در فضای مجازی؛ فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 49، شماره 4، صفحات 1372 -1351.
جعفری، افشین (1398)، حاکمیت بر فضای سایبر از منظر حقوق بین‌الملل و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران؛ مقاله پژوهشی- فصلنامه علمی رهیافت انقلاب اسلامی، سال سیزدهم، شماره 49، صفحات 109 تا 132.
ضیایی، سید یاسرو شکیبنژاد، احسان (1396)، قانون‌گذاری در فضای سایبر: رویکرد حقوق بین‌الملل و حقوق ایران. تهران: نشریه علمی-پژوهشی حقوق بین‌المللی، شماره 57، صفحات 247-227.
یزدانپناه، جواد، نظام (1400)، حقوقی جهان مجازی، مجله الکترونیکی ویستا.
ب. منابع انگلیسی
Murray Andrew(2003).International Journal of Law and Information Technology, Volume 11, Issue 1, Pages:87–97
Marsden, Christopher(2011). Internet Co-Regulation- Cambridge University Press
Lipton, Jacqueline(2020). A Legal Handbook for Writers Paperback – University of California Press
