
تعداد نشریات | 17 |
تعداد شمارهها | 421 |
تعداد مقالات | 2,865 |
تعداد مشاهده مقاله | 1,924,232 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 1,735,287 |
تحلیل راهبردی تامین امنیت غذایی ایران با تاکید بر تولید داخلی محصولات کشاورزی | ||
فصلنامه اقتصاد دفاع و توسعه پایدار | ||
دوره 10، شماره 35، فروردین 1404، صفحه 29-59 اصل مقاله (1.46 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
نویسندگان | ||
سید رضا نخلی* 1؛ مهدی باستانی2 | ||
1استادیار، گروه حکمرانی اقتصادی، دانشکده حکمرانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
2دکترا، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده اقتصاد و توسعه، دانشگاه تهران، کرج، ایران. | ||
چکیده | ||
بخش کشاورزی با پیشینهای غنی، نقشی محوری در تأمین امنیت غذایی و اقتصاد ایران ایفا میکند. یکی از مهمترین چالشهای دیرینه ایران، دستیابی به تامین داخلی امنیت غذایی و خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی است. در این راستا، دولتها برنامههای متعددی را برای هدف مذکور در تولید محصولات اصلی مانند گندم اجرا کردهاند که در برخی موارد به موفقیت دست یافتهاند. با این وجود، روند خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی حاکی از آن است که در برخی از دورهها تولید مازاد و برخی دیگر، وابستگی به واردات وجود دارد. مطالعه حاضر، به بررسی چالشهای پیش روی تامین امنیت غذایی و خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی ایران میپردازد. همچنین، ضریب خودکفایی تولید محصولات کشاورزی ایران محاسبه و مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. نتایج نشان میدهد ایران در تولید محصولات شیر، تخممرغ، گوشت قرمز، گوشت مرغ، یونجه، زیتون، چغندرقند، پنبه دانه، روغن کلزا و روغن مایع و نیمهجامد طی سالهای 1390-1400 ضریب خودکفایی بیش از 80 درصد داشته است. همچنین، خودکفایی 100 درصد در تولید محصولات یونجه، شیر، گوشت مرغ، چغندرقند و زیتون مشاهده شده است. خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی یک هدف حیاتی است که با رفع موانع زیرساختی و پذیرش راهحلهای نوآورانه، پتانسیل ارتقای امنیت غذایی، تقویت بخش کشاورزی و کاهش وابستگی به بازارهای جهانی باید به تمام محصولات راهبردی کشاورزی تعمیم یابد. | ||
کلیدواژهها | ||
امنیت غذایی؛ تولید داخلی؛ محصولات راهبردی کشاورزی؛ خودکفایی | ||
مراجع | ||
ابونوری، عباسعلی؛ فرید کیان، ساعده و پرهیزی گشتی، هادی. (1390). بررسی اثرات سیاست انقلاب سبز بر عملکرد محصولات کشاورزی دراستان گیلان با استفاده از روشGMM : مطالعه موردی محصول برنج، فصلنامه اقتصاد مالی، 5(15)، 93-111.
امیرنژاد، حمید و اسدپور کردی، مریم. (1396). بررسی اثرات تغییر اقلیم بر تولید گندم ایران، مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی،35(3) ،163-182.
امیری، علیرضا؛ زارع مهرجردی، یحیی؛ جلالی منش، عمار و صادقیه، احمد. (1399). پویاییشناسی عوامل مؤثر بر پایداری سیستم تولید گندم. پژوهش در مدیریت تولید و عملیات، 11(2)، 1-26.
برزگر، زهرا. (1391). شهرنشینی و تأثیرات آن بر امنیت غذا، آب و انرژی در ایران نمونه موردی: شهر شیراز، فصلنامه برنامهریزی منطقهای، 2(5) ،53-64.
بیانیه گام دوم انقلاب. (1397). بیانات مقام معظم رهبری (مدظله) در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران، قابل دسترسی در: https://khl.ink/f/41673
پرویزیان، جمشید و کریمی تبار، عباس. (1383). یک مدل سیستمی دینامیکی برای مطالعه سیاستهای حمایتی بخش کشاورزی در ایران، تحقیقات اقتصادی، 39(1)، 127-162.
تعالی مقدم، آزاده؛ شاهنوشی فروپاشی، ناصر؛ موسوی، سیدحبیب الله و دوراندیش، آرش. (1394). تحلیل آثار قیمت تضمینی گندم بر میزان تولید آن در ایران،اقتصاد کشاورزی و توسعه، 23(90)، 113-142.
تقینژاد، جبرائیل و واحدی، عادل. (1400). اثرات زیستمحیطی نظام تولید گندم آبی با رویکرد ارزیابی چرخه حیات (مطالعه موردی: استان اردبیل)، دانش کشاورزی وتولید پایدار، 31(3)، 101-116.
جولایی، رامتین و جیران، علیرضا. (1387). مزیت نسبی یا خودکفایی؟ مطالعهای کاربردی در تعیین راهبرد تولید گندم در کشور، اقتصاد کشاورزی و توسعه، 16(62)، 147-165.
چراغی، میترا. (1400). بررسی اثرات زیست محیطی تجاریسازی کشاورزی، دومین همایش ملی صنعت و تجاریسازی کشاورزی، اهواز: سازمان صنعت،معدن و تجارت خوزستان.
چشم چشمانداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی. (1382).، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سیاست های کلی نظام و سند چشم چشمانداز، مجلس شورای اسلامی.
حسینپور، عبدالکریم؛ محمودی، نرگس و رضایی، محمد. (1396). بررسی بهرهوری کل عوامل تولید در شرایط تحریمهای اقتصادی، فصلنامه اقتصاد دفاع و توسعه پایدار، 2(4)، 5-69.
حصاری شرمه، نیما و مولایی، مرتضی. (1394). بررسی تأثیر سیاستهای حمایتی دولت بر تولید گندم، کنفرانس بینالمللی توسعه با محوریت کشاورزی، محیط زیست و گردشگری، تبریز.
خالدی، کوهسار و اردستانی، مریم. (1400). تأثیر تحریمها بر رشد اقتصادی بخش کشاورزی ایران.اقتصاد کشاورزی و توسعه، 29(4)، 251- 284.
خالقی، سعیده؛ بزازان، فاطمه و مدنی، شیما. (1394). اثر تغییر اقلیم بر تولید بخش کشاورزی و بر اقتصاد ایران (رویکرد ماتریس حسابداری اجتماعی).فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 7(25)، 113-135.
زارع مهرجردی، یحیی و، امیری، علیرضا. (1401). پویاییشناسی تاثیر عوامل منتخب امنیت غذایی بر امنیت ملی، ،فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک، 18(67)، 256-288.
سالم، جلال. (1395). ارتباط امنیت غذایی با جمعیت شهرنشین و برنامههای توسعه (مطالعه موردی: ایران)، مدلسازی اقتصادی، 10(36)، 125-140.
سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی. (1392). بیانات مقام معظم رهبری (مدظله) در دیدار با سران قوا، قابل دسترسی در: https://khl.ink/f/25370
شمشادی، کتایون و خلیلیان، صادق. (1389). تأثیر سیاست یارانهای دولت در تولید محصول گندم آبی، اقتصاد کشاورزی و توسعه،18(2)، 103-126.
صالحنیا، مینا. (1401). آثار اقتصادی تغییر اقلیم بر محصولات منتخب راهبردی در ایران.اقتصاد کشاورزی و توسعه، 30(3) ،175-205.
صالحنیا، مینا و رفعتی، محسن. (1402). تحلیل پویای ابعاد اقتصادی، زیست محیطی محیطزیستی و اجتماعی پایداری کشاورزی در استانهای ایران با رویکرد شاخصها، مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، 37(1)، 17-34.
عزتی، مرتضی؛ حیدری، حسن و مریدی، پروین. (1398). برآورد تاثیر تحریمهای اقتصادی بر تولید و اشتغال بخش کشاورزی، فصلنامه پژوهش ها وسیاست های اقتصادی، 27(91) ، 289-322.
عظیمی دزفولی، سیدعلی اکبر؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ نظامی پور، قدیر؛ هایدج، اوا؛ نظری، بیژن؛کاظم نژاد، مهدی و فهمی، هدایت. (1398). تحلیلی بر پذیرش اجتماعی تأمین آب جهت خودکفایی گندم تا افق 1404 جمهوری اسلامی ایران، پژوهش پژوهشهای روستایی، 10(1)، 78-90.
علیپور، علیرضا؛ موسوی، سید حبیب الله؛ خلیلیان، صادق و مرتضوی، سید ابوالقاسم. (1398). خودکفایی گندم و رشد جمعیت در چشم انداز 1404 در ایران (درآمدی بر نقش سیاست خرید تضمینی)، فصلنامه تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران (علوم کشاورزی ایران)، 49(4)، 635-649.
علیپور، علیرضا؛ موسوی، سید حبیب الله؛ خلیلیان، صادق و مرتضوی، سید ابوالقاسم. (1397). تغییر اقلیم و چشم انداز خودکفایی گندم در ایران (تحلیل اثربخشی سیاست خرید تضمینی)، یازدهمین کنفرانس دو سالانه اقتصاد کشاورزی ایران، کرج: پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران.
فتاحی اردکانی، احمد؛، احمدی، زهرا؛، فهرستی ثانی، مسعود و نشاط، اکرم. (1400). تحلیل عوامل موثر بر ضریب خودکفایی گندم در ایران، تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 52(4)، 731-741.
قالیباف، محمد باقر و حسینی، سید محمد. (1393). تبیین مخاطرات ناشی از سیاستهای ناکارامد خودکفایی بر منابع آبی در ایران، مدیریت مخاطرات محیطی، 1(2)، 149-167.
قانون افزایش بهرهوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی. (1389). مصوب مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران.
کریم، محمد حسین. (1400). سیاستهای توسعه کشاورزی، تهران: انتشارات سمت.
کریم، محمدحسین؛ عباسیان، مجتبی و سردار شهرکی، علی. (1400). اقتصاد کشاورزی کاربردی. تهران: انتشارات دانشگاه خوارزمی.
کوچکی، علیرضا؛ وفابخش، جواد و خرم دل، سرور. (1397). مطالعه اثرات زیست محیطی محصولات عمده زراعی استان خراسان رضوی با استفاده از ارزیابی چرخه حیات. پژوهشهای زراعی ایران، 16(3)، 665- 681.
کیانی قلعه سرد، سروش؛ شهرکی، جواد؛ اکبری، احمد و سردارشهرکی، علی. (1398). اثر تغییرات اقلیمی بر تولید بخش کشاورزی ایران: مطالعه موردی محصول گندم. پژوهش های کاربردی زراعی (پژوهش و سازندگی)، 32(4)، 109-127.
موسوی، سیدحبیب اله و باقری، مهرداد. (1395). آثار رفاهی سیاست اصلاح نظام یارانه ها بر بازار گندم، آرد و نان در ایران، اقتصاد کشاورزی و توسعه، 24(94)، 245-271.
موسینژاد، محمدقلی و مهاجرانی، مصطفی. (1373). بحثی در خودکفایی کشاورزی، تازه های اقتصاد، 42(10)، 32-41.
نصابیان، شهریار؛ محرابیان، آزاده و شکاریان، هما. (1395). تجارت جهانی و خودکفایی گندم در جهان، تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران (علوم کشاورزی ایران)، 47(1)، 93-107.
Behrens, J. T. (1997). Principles and procedures of exploratory data analysis. Psychological methods, 2(2), 131.
Dorin, B. (2004). Globalization and self-sufficiency: A tentative revolution in oilseeds.
Carriquiry, M., Elobeid, A., & Hayes, D. (2016). Analyzing the impact of Chinese wheat support policies on US and global wheat production, trade and prices. A study prepared for the US Wheat Associates. January.
Clapp, J. (2017). Food self-sufficiency: Making sense of it, and when it makes sense. Food policy, 66, 88-96.
Cook, D., Swayne, D. F., & Buja, A. (2007). Interactive and dynamic graphics for data analysis: with R and GGobi(Vol. 1). New York: Springer.
Dehghan, S. (2009,January 01). Domestic Economy, Iran daily.
Elsheikh, O. E., Elbushra, A. A., & Salih, A. A. (2015). Economic impacts of changes in wheat’s import tariff on the Sudanese economy. Journal of the Saudi Society of Agricultural Sciences, 14(1), 68-75.
Fang, C., & Beghin, J. C. (2000). Food self-sufficiency, comparative advantage, and agricultural trade: a policy analysis matrix for Chinese agriculture.
FAO and OECD. (2019). Background Notes on Sustainable, Productive and Resilient Agro-Food Systems: Value chains, human capital, and the 2030 Agenda. Rome. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO, Retrieved from chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/d4418653-dbe8-48a1-b099-18391a56d2b2/content.
Fine, L. G. (2009). The SWOT analysis: Using your strength to overcome weaknesses, using opportunities to overcome threats. (No Title).
Gaeva, D. V., Krasnov, E. V., & Gaev, T. V. (2020). Self-Sufficiency and Environmental Sustainability in Agriculture. Zero Hunger, 755-766.
Iqbal, M., Fahim, M., Zaman, Q., Usman, M., Sundus, H., & Rahman, A. U. (2014). Effect of various factors on wheat production. Sarhad J. Agric, 30(1), 135-143.
Karimi, M.H. (2024). Advances in Agricultural Extension and Economics, Germany:Weser Books.
Kozicka, M., Kalkuhl, M., Saini, S., & Brockhaus, J. (2015). Modelling Indian wheat and rice sector policies. Available at SSRN 2574763.
Laajimi, A., Schroeder, K., Meyers, W., & Binfield, J. (2017). The Tunisia wheat market in the context of world price volatility: A stochastic partial equilibrium approach. Journal of Food Products Marketing, 23(4), 367-383.
Luan, Y., Cui, X., & Ferrat, M. (2013). Historical trends of food self-sufficiency in Africa. Food Security, 5, 393-405.
Maghrebi, M., Noori, R., Bhattarai, R., Mundher Yaseen, Z., Tang, Q., Al‐Ansari, N., ... & Madani, K. (2020). Iran's agriculture in the anthropocene. Earth's Future, 8(9), e2020EF001547.
McLachlan, K. S. (1986). Food supply and agricultural self-sufficiency in contemporary Iran. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 49(1), 148-162.
Mesgaran, M. B., Madani, K., Hashemi, H., & Azadi, P. (2017). Iran’s land suitability for agriculture. Scientific reports, 7(1), 7670.
Méndez-Zambrano, P. V., Tierra Pérez, L. P., Ureta Valdez, R. E., & Flores Orozco, Á. P. (2023). Technological Innovations for Agricultural Production from an Environmental Perspective: A Review. Sustainability, 15(22), 16100. https://doi.org/10.3390/su152216100
Salami, H., Mohtashami,T. and Noori Naeini,M.S. (2014). 5Prospects For Food Self-Sufficiency In Iran In 2025, in Zahra Babar, and Suzi Mirgani (eds), Food Security in the Middle East. online edn, Oxford Academic,115-134.
Soltani, A., Alimagham, S. M., Nehbandani, A., Torabi, B., Zeinali, E., Zand, E., ... & Van Ittersum, M. K. (2020). Future food self-sufficiency in Iran: A model-based analysis. Global Food Security, 24, 100351.
Tukey, John W. (1980). We need both exploratory and confirmatory. The American Statistician, 34(1): 23–25.
Wei, T., Zhang, T., Cui, X., Glomsrød, S., & Liu, Y. (2019). Potential influence of climate change on grain self‐sufficiency at the country level considering adaptation measures. Earth's Future, 7(10), 1152-1166. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 90 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 55 |